Deel 1: (On)mogelijkheden van een groen dak, voor- en nadelen, soorten daken en aandachtspunten voor de constructie

Extreme hitte, veel te veel regen of juist langdurige droogte. Het veranderende klimaat brengt problemen met zich mee. Een groen dak kan een oplossing bieden voor een aantal vervelende effecten van een steeds extremer klimaat, al is het raadzaam om vooraf een paar cruciale keuzes te maken.

De afgelopen jaren stonden de zomers bol van de uitzonderlijke fenomenen. Sterker nog: drie jaar op rij sneuvelden hitterecords. De van 2018 was de warmste ooit. In 2019 sneuvelde het landelijke hitterecord. In 2020 kenden we de langste serie tropische dagen ooit. En dat terwijl we thuis moesten werken, in plaats van in airco-gekoelde kantoorruimten. Zie je aan de eettafel maar eens te wapenen tegen die hitte, of de bijbehorende droogte en vervolgens tegen de steeds hevigere stortbuien die zo’n tropische periode afsluiten.

Experts wijzen erop dat groen de sleutel is. Bomen moeten heilig worden verklaard, klonk het na de recordhittegolf uit wetenschappelijke hoek. Een boom voor je huis scheelt, mits de schaduw goed valt, zomaar vijf graden aan binnentemperatuur. Alleen: het aanleggen van bomenrijen, waterrijke gebieden, hittewerend asfalt of lommerrijke parken is een taak van de gemeente.  Huiseigenaren kunnen vooral hun tuin tegelloos en bomenrijk maken, maar wat als je die niet hebt of nog meer wilt doen?

De oplossing is hogerop gaan. Naar het dak van huis, bedrijf, schuur of carport. Maar, een gewaarschuwd mens telt voor twee, er zijn wel een paar belangrijke punten om op te letten.

Allereerst zullen we sommige mensen teleur moeten stellen. Op een dak met dakpannen, de meeste daken met golfplaten of op een zinken dak is vergroenen niet mogelijk. Bij dakpannen zouden die er allemaal af moeten en een zinken dak kan niet tegen organische zuren die eruit spoelen. Een golfplaten dak is alleen geschikt als de platen van Eterniet zijn en er genoeg balken onder zitten.

Op platte daken – die met hun zwarte bitumen normaal kunnen opwarmen tot 85 graden - is het makkelijk een groene plantenlaag aan te brengen. Daarbij zijn grofweg twee keuzes.

De eerste optie, het extensieve groene dak, is het aanbrengen van mossen, vetplanten en kruiden die niet veel onderhoud vergen. Een goede optie als je niet makkelijk op het dak komt, en er dus ook geen uitzicht op hebt. Deze variant is het makkelijkst te realiseren, kost het minst en – cruciaal – weegt minder. Bovendien heb je geen vergunning nodig en is een minder dikke onderlaag nodig.

De tweede optie, het intensieve groene dak, weegt meer, maar is wél begroeid met onder meer struiken en zelfs bomen. Voor mensen die bijvoorbeeld een dakterras hebben en van hun groene dak willen genieten als ware het een tuin, is dit een serieuze optie. Het vergt meer onderhoud, maar het genot is ook groter. Een vergunning is echter cruciaal, net als een grondig onderzoek naar de constructie, omdat de onderlaag dikker moet zijn en dus meer weegt.

Een groen dak kan overigens meer functies in één hebben. Zo kan het dienen voor recreatie, waterberging, groenvoorziening en het opwekken van energie. Je kan namelijk prima zonnepanelen tussen het groen aanbrengen.

Overigens kan ook een schuin dak (tot 45 graden hellingshoek) vergroend worden. Bij een hellingsgraad groter dan 35 graden moeten er wel maatregelen genomen worden om de boel op zijn plek te houden, maar dat scheelt tegelijk met drainage. Wel goed om te weten: neem geen dak met alleen vetplanten (sedumdak) als de zon er niet op schijnt. Dat overleven de plantjes namelijk niet.  

De aanleg van een groen dak – we stipten het net al even aan – valt of staat met de belasting van de constructie eronder. Die moet immers ineens het gewicht van een grondlaag en de beplanting dragen. Bovendien slorpt de groene laag ook nog eens regenwater op. Een voordeel tijdens hoosbuien en een machtig wapen tegen wateroverlast, maar het weegt wel flink wat. Reken minimaal toch al gauw op 75-80 kg per m2. Het is van belang om de draagkracht van de aanwezige balken te berekenen. Van belang hierbij is de huidige breedte en hoogte van de balken, de overspanning van de balken en de ruimte tussen de aanwezige balken. Vraag hiervoor advies aan een deskundige. Zij berekenen voor u wat feitelijk aan balken nodig is. Als de constructie te licht is kunnen bijv. de huidige balken verzwaard worden of extra balken tussen geplaatst worden om de basis te verstevigen.

Wel een waarschuwing: een groen dak verkoelt het huis bij lange hittegolven op een gegeven moment ook niet meer. En een voorwaarde is wel dat er goede isolatie is aangebracht onder het beplante deel. Verder kan het dak beschadigen door wortelgroei, is het lastiger lekkages te traceren en staat het aanleggen van groene tuinen nog in de kinderschoenen. Bij pionierswerk wordt soms de grens opgezocht.  Ook zal je volgens experts op straat weinig merken van de verkoeling. Daarvoor moet, zoals gezegd, toch echt de gemeente aan de slag.

Anderzijds: een groen dak heeft wél een positief effect op de biodiversiteit, die zeker in Nederlandse steden onder druk staat. En ook voor de verkoopprijs van een huis heeft een groen dak gunstige gevolgen. Zo’n dak dempt namelijk geluid en waar een normaal bitumineus dak zo’n 15-30 jaar meegaat, heeft een groen dak soms een levensduur die twee keer zo lang is.